Feromony: czym one są?
Dawniej nazywane „ferhormonami”, feromony to lotne substancje chemiczne, które uczestniczą w komunikacji wewnątrzgatunkowej (między osobnikami tego samego gatunku). Feromony są zatem obecne we wszystkich istotach żywych, niezależnie od tego, czy należą do królestwa zwierząt, roślin, a nawet bakterii. Oczywiście pies nie jest wyjątkiem od reguły!
Czy wiedziałeś?
Słowo feromon ma etymologię grecką. Oznacza to „przenoszący hormon” lub „hormon przenoszony na zewnątrz”.
Peter Karlson i Martin Lüsher po raz pierwszy podali pełną definicję w 1959 roku w czasopiśmie Nature:
Feromon to produkt chemiczny lub zespół produktów chemicznych emitowanych poza organizm osobnika, który otrzymany przez zwierzę tego samego gatunku wywołuje określoną reakcję: albo zachowanie (podżeganie feromonami), albo modyfikacja biologiczna (modyfikujące feromony).
Ta definicja podkreśla ważny fakt: pobudzanie feromonów może ułatwić pojawienie się zachowania u istoty żywej, która je otrzymuje, bez konieczności wcześniejszego uczenia się tego zachowania.
Skąd się biorą feromony i do czego służą u psów?
U psów feromony są wytwarzane w różnych częściach ciała przez:
- gruczoły łojowe jego skóry, te same gruczoły, które produkują sebum, ten tłusty film pokrywający powierzchnię skóry psa.Wiemy w szczególności, że gruczoły łojowe psich uszu, bruzdy międzypiersiowej suki oraz znajdujące się na wysokości opuszek łap psa i nasady ogona umożliwiają wydzielanie feromonów,
- wydzieliny pochodzenia śluzowego (pochwowe, ustne, a nawet moczowe),
- jego gruczoły odbytu.
Feromony psie są ważnym elementem komunikacji węchowej u psów.
Służą w szczególności do:
- komunikacja społeczna między psami: rozpoznawanie psów między nimi lub przejście kongenera w danym miejscu,
- atrakcyjność partnera seksualnego w okresie rui lub gdy suka wyzwala podniecenie seksualne,
- zgłoś zagrożenie innym osobom,
- uspokaj szczeniaka podczas karmienia i przywiąż maluchy do mamy.
Feromony mogą być uwalniane przez psa aktywnie podczas zachowań znakujących (oddawanie moczu, kał, drapanie ziemi w razie potrzeby, mimowolne opróżnianie gruczołów odbytu podczas stresu odczuwanego przez psa) lub w sposób całkowicie bierny (złogi feromony przy poduszkach np. podczas chodzenia).
Feromony dla psów: jak działają?
Feromony pozostawione w środowisku zewnętrznym lub wąchane bezpośrednio na ciele kongenera są odbierane przez narząd lemieszowo-nosowy (lub narząd Jacobsona) psa przyjmującego (lub narząd Jacobsona), dzięki zachowaniu flehmenów .
Następnie pies zwija kotlety i zasysa powietrze zawierające lotne chemikalia z otwartymi ustami, jakby dysząc, czasem nawet szczękając zębami.
Wdychane w ten sposób cząsteczki będą wiązać się ze specyficznymi receptorami feromonowymi w narządzie lemieszowo-nosowym, zlokalizowanym nad podniebieniem psa w jamach zatok. Wiadomość przechodzi następnie przez nerw lemieszowo-nosowy do mózgu, gdzie zostaje odszyfrowana.
W zależności od tego, czy jest to feromon modyfikujący, czy podżegający, indukuje następnie fizjologiczną modyfikację u odbiorcy lub ułatwia przyjęcie określonego zachowania. Bądź jednak ostrożny: to nie dlatego, że pies podniesie feromon, który „dyktuje” mu przyjęcie takiego czy innego zachowania, że koniecznie się podporządkuje. Pies jest rozwiniętą żywą istotą, która ma pewien stopień swobody, a przede wszystkim zdolność do „samohamowania” niektórych swoich zachowań w zależności od kontekstu.
Feromonoterapia u psów
Ostatnie odkrycia dotyczące psich feromonów umożliwiły opracowanie produktu przeznaczonego do uspokajania psów.
Na rynku jest więc syntetyczny analog apaizyny, feromon wydzielany w bruździe międzypiersiowej suki, odkryty w latach 90. XX wieku przez lekarza weterynarii behawioralnej Patricka Pageata. Ten feromon, wydzielany od kilku dni po urodzeniu szczeniąt do ich 3th tygodnia życia, podobno działa uspokajająco na maluchy, które przychodzą ssać, ale także uspokajająco na dorosłe psy.
Dostępne w formie dyfuzora lub naszyjnika, apaizyny nie mają skutków ubocznych, interakcji ani sprzeczności i są idealne:
- kiedy szczeniak trafia do nowego domu,
- w celu ułatwienia adaptacji niespokojnego psa do nowego otoczenia (przeprowadzka, wakacje),
- we wszystkich sytuacjach generujących stres i strach u psów,
- w pomocy w leczeniu zaburzeń związanych z nadmiernym przywiązaniem psa do pana.
Oczywiste jest, że same te apaizyny nie wystarczą do rozwiązania psiego zaburzenia, ale ułatwiają wdrożenie terapii behawioralnej prowadzonej z pomocą lekarza weterynarii behawioralnej lub trenera psów-behawiorysty.